ΑΡΘΡΑ
Πέτρος Παρθένης
Ιστορικός
Περίληψη: Η εντυπωσιακή κατάκτηση του μεσογειακού κόσμου από τον Χριστιανισμό τον 4ο αι. μ.Χ. συχνά επισκιάζει τις ταπεινές απαρχές του θρησκευτικού αυτού κινήματος, παρότι παρουσιάζουν πολύ ενδιαφέρον και, από πολλές απόψεις, διαμόρφωσαν τον χαρακτήρα και τη μεταγενέστερη ανάπτυξή του. Στο συγκεκριμένο άρθρο, επιχειρώ, βασιζόμενος σχεδόν εξολοκλήρου στα συνοπτικά Ευαγγέλια και τις Πράξεις των Αποστόλων, να φωτίσω ορισμένες πτυχές της αρχικής του ανάπτυξης, προσδιορίζοντας την αρχική του κοιτίδα, κατανοώντας ορισμένους λόγους για τους οποίους επιλέχθηκε η Ιερουσαλήμ ως έδρα του, διακρίνοντας πώς πυροδοτήθηκε η αρχική του γεωγραφική εξάπλωση και τις πιθανές ανάγκες των μελών του Κινήματος που ανάγκασαν τα μέλη του να έχουν τόσο στενή και τακτική επαφή. Η προσεκτική μελέτη των ευαγγελίων και των Πράξεων υποδεικνύει τη Γαλιλαία, όχι την Ιερουσαλήμ, ως την αρχική κοιτίδα του Κινήματος. Παρόλα αυτά, πολύ σύντομα μετά τον θάνατο του Ιησού, ο πυρήνας των αρχικών του ακολούθων επέλεξε να μετακινηθεί μόνιμα στην Ιερουσαλήμ, πιθανόν υπό το βάρος εσχατολογικών προσδοκιών και μιας ανέλπιστα μαζικής ένταξης νέων μελών στο Κίνημα. Παρά την ευρέως διαδεδομένη αντίληψη πως το Κίνημα άρχισε αμέσως να εξαπλώνεται γεωγραφικά, οι Πράξεις υποδηλώνουν πως η αρχική του τάση ήταν συγκεντρωτική, με τα νέα μέλη να συγκεντρώνονται στην Ιερουσαλήμ, παρά να διασπείρονται. Η πρώτη του γεωγραφική εξάπλωση γίνεται υπό το βάρος των πρώτων τοπικών διώξεων του Κινήματος, και όχι με πρωτοβουλία των Αποστόλων, που γενικά, εμφανίζονται να ακολουθούν την περαιτέρω γεωγραφική εξάπλωση, όχι να ηγούνται αυτής. Τέλος, η ανάγκη των νέων μελών του Κινήματος να συναναστραφούν με όσους είχαν γνωρίσει προσωπικά τον Ιησού, καθώς και ο μικρός σχετικά αριθμός ατόμων με την ικανότητα να συσχετίζουν τη μεσσιανική υπόσταση του Ιησού με τις Εβραϊκές Γραφές πιθανόν συνέβαλε σημαντικά στη δικτύωση των πρώιμων κοινοτήτων και στην τακτική τους επικοινωνία.
Summary: The impressive way by which Christianity conquered the Mediterranean world by the end of the 4th cent. AD often overshadows the humble origins of this religious movement, even though they are very interesting and have, in many ways, shaped the Movement’s character and future development. In this article, based almost entirely on the synoptic Gospels and the Acts of the Apostles, I try to shed some light on some aspects of its early development, by locating the Movement’s birthplace, understanding some of the reasons for selecting Jerusalem as its centre, discovering what triggered its initial spread, and what kind of needs forced the members of the Movement to establish so close and frequent contact. A thorough study of the Gospels and Acts specifies Galilee as the Movement’s birthplace, not Jerusalem. Still, soon after Jesus’ death, the nucleus of his followers chose to move permanently to Jerusalem, possibly because of eschatological expectations and an unexpected and massive success in gaining new members. Contrary to what is widely assumed, the Movement exhibited at first a tendency of concentrating its members to its centre instead of spreading to neighbouring territories. Its first geographical spread outside Jerusalem is described as a result of local persecution, and not as an initiative by the Apostles, who mostly appear to follow up the Movement’s further dispersion instead of leading it. Last, the need among the members of the Movement to meet and socialise with persons who have known Jesus personally, as well as the small number of people within the Movement capable of linking Jesus’ Messianic status with the Hebrew Scriptures contributed to the formation of networks amongst the early communities of Jesus’ followers.
H πρώιμη ανάπτυξη του Κινήματος των ακολούθων του Ιησού (pdf)